noolaha noolaha ee ku sugan badweynta wasakhowga ka dib

I Badweynta Baasifigga ee wasakhaysan

Sii daynta biyaha wasakhaysan ee nukliyeerka Japan ee lagu galay Badweynta Baasifigga waa xaqiiqo aan la beddeli karin, sida uu dhigayo qorshaha Japan, waa in la sii daayo muddo tobanaan sano ah. Asal ahaan, wasakheynta noocan ah ee deegaanka dabiiciga ah waa in la cambaareeyaa dhammaan kuwa jecel nolosha iyo dabeecadda. Si kastaba ha ahaatee, iyadoo ay ugu wacan tahay ku lug lahaanshaha tiro badan oo dano ah, sayniska iyo caafimaadka ayaa mar kale lagu afduubay lacag iyo dano.

Marka loo eego jihada badda hadda ee Pacific-ga, biyaha wasakhaysan ee nukliyeerka ayaa ka tagi doona Japan oo u qulquli doona bari dhanka Kuroshio ee u socda waqooyi ee xeebta bari ee Japan, iyo sidoo kale qulqulka qulqulka qulqulka ee koonfurta ka soo jeeda Arctic. Waxay ka gudbi doontaa dhammaan badweynta Baasifigga waxayna gaari doontaa meel u dhow California, USA, waxayna u gudbi doontaa dhanka waqooyi ee Kanada oo u dhow xadka u dhexeeya Mareykanka iyo Kanada, waxaana ku xiga Alaska, Badda Bering, iyo Jasiiradda Kamchatka ee Ruushka. Ugu dambayntii, Kuuriyada Koonfureed (qayb) waxay dib ugu soo wareegi doontaa Japan; Qaybta kale, oo ay weheliso koonfurta California ee hadda xaaqaysa dhammaan xeebaha galbeed ee Maraykanka, waxay u leexataa dhanka galbeed ee u dhow dhulbaraha, iyada oo sii maraysa Hawaii, Papua New Guinea, Indonesia, Palau, iyo Filibiin. Kadib, waxay u leexataa waqooyi waxayna sii martaa Taiwan si ay ugu noqoto Japan. Qaar ka mid ah marinnada biyaha ayaa ku qulquli doona badda bari ee Shiinaha iyo Koonfurta Shiinaha ee u dhow Taiwan, qayb yar ayaa geli doonta biyaha u dhow Kuuriyada Koonfureed.

Ka dib markaad akhrido jidkan, waxaad fahmi kartaa sababta Madaxweynaha Kuuriyada Koonfureed uu si xishood la'aan ah u taageersan yahay qulqulka bulaacada nukliyeerka ee Japan, sababtoo ah jihada qulqulaya waxay u socotaa Badweynta Pacific ee bari, maaha badda Japan ee galbeed. Kuuriyada Koonfureed ayaa noqon doonta tii ugu dambaysay oo ugu wasakhda yar.

Dadka qaar ayaa sheegaya in Hay'adda Tamarta Nukliyeerka ee Caalamiga ah aysan dhihin qorshaha Japan ee ah soo saarista biyaha wasakhda ah ee nukliyeerka ayaa u hoggaansamaya heerarka badbaadada caalamiga ah? Si kastaba ha ahaatee, wakhtiga dhabta ah, Hay'adda Tamarta Atoomikada Caalamiga ah ma laha halbeegyo lagu daadiyo biyaha wasakhda nukliyeerka ah ee badda, kaliya heerarka caalamiga ah ee qulqulka biyaha wasakhda nukliyeerka ee badda. Waxaa jira farqi asaasi ah oo u dhexeeya labada. Biyaha wasakhda nukliyeerka waxaa si fudud u qaboojiya biyaha ka baxsan shidaalka nukliyeerka ee warshad tamarta nukliyeerka, iyada oo tiro badan oo qalabyada go'doominta ah ay dhexda ku jiraan. Biyaha iyo shidaalka nukliyeerka ayaan xiriir toos ah lahayn ama aan wasakh ahayn. Bullaacadaha Nukliyeerka ah ee Tokyo ayaa ah shidaalka Nukliyeerka ah ee si toos ah biyuhu ugu dhacay, waxaana biyuhu ka kooban yihiin xaddi badan oo wasakh ah oo Nukliyeer ah. Tani waxay la mid tahay farqiga u dhexeeya qofka socda meel u dhow warshad tamarta nukliyeerka ah iyo ku lugeynaya goobta qaraxa nukliyeerka.

II Horyaallada Wasakhowga Badda ee Maraykanka

Dad badan ayaa la yaabay in meelaha ugu wasakhda badan marka laga soo tago badda ku xeeran ee Japan ay yihiin Maraykanka iyo Kanada, balse waxaad mooddaa in aanay maqlin diidmadooda. Taas bedelkeeda, kulanka ka dhacaya Camp David ee Maraykanka dhammaadka bishan ayaa lagu taageerayaa qiiqa hawada Japan. Wasakhaynta badaha ee bani'aadamku waxay soo socotay muddo dheer, tanaasulka danaha, lacagta iyo awoodda hay'adaha caalamiga ah iyo kuwa qaranka qaarkood ayaa noqday wax caadi ah. Ha u qaadan in Yurub iyo Ameerika ay leeyihiin xuquuq bini'aadannimo oo dhab ah, wax walbana ay ku salaysan yihiin danaha dadkooda.

Bishii Abriil 2010, shirkadda BP ee UK waxay la kulantay qarax ka dhacay goob ay ka qoddo saliidda gunta hoose ee gacanka Mexico, taasoo keentay dhimashada 11 qof iyo 4.9 milyan oo foosto oo saliid ah oo ku daadatay badda. Intaa waxaa dheer, 2 milyan oo gallon oo ah walxaha kiimikaad, sida batroolka batroolka iyo 2-butoxyethanol, ayaa markii dambe la isticmaalay. Wakiiladan kala-goynta ah waxay muddo dheer ahaayeen "mutagenic" oo ku filan inay milaan saliidda, dufanka, iyo caagga, kuwaas oo aad waxtar u leh saliidda nuuga, laakiin aad u xun deegaanka oo dhan, wasakhowga muddada-dheer waxay xitaa ka badan kartaa tan saliidda.

Sannadaha soo socda, dhacdooyin aan xasiloonayn ayaa dhacay, iyadoo kalluumaysatada ku sugan xeebaha Gacanka Mexico ay qabteen tiro badan oo xayawaan ah oo is-beddelay, oo ay ku jiraan shrimp oo leh burooyin saliid ah oo madaxyadooda, kalluunka iyo shrimp oo aan indho lahayn, kalluunka leh boogaha exudate, carsaanyo leh godadka qoloftooda, carsaanyo iyo shrimp oo aan ciddiyaal lahayn, iyo tiro badan oo xayawaanno adag oo qoloftooda adag isu rogtay qolof jilicsan. Gacanka Mexico waxa uu bixiyaa 40% cuntooyinka badda ee Maraykanka, muddadaas, 50% shrimp-ka la qabtay ayaa la ogaaday in aanay indho lahayn. Sahan kale oo ay samaysay Jaamacadda South Florida ayaa lagu ogaaday in dhaawaca maqaarka iyo boogaha kalluunka ee wasakhaysan ka hor ay ahaayeen kunkii hal keliya, halka wasakhowga ka dib uu kordhay 50 jeer ilaa 5%.

Si kastaba ha ahaatee, dhacdada wasakhaysan ka dib, warbixinta dadweynaha ee FDA ayaa lagu sheegay in cuntooyinka badda ee Gacanka Mexico ay hadda ammaan u yihiin sidii shilka ka hor, dadkuna ay cuni karaan iyaga oo nabdoon. Gacanka Mexico ee cunnada badda ayaa maray tijaabada ugu adag adduunka. Maalmo ka dib, Shirkadda Shidaalka ee BP ayaa magdhow dhan $7.8 bilyan siisay dadka deggan Khaliijka iyo kalluumaysatada ay dhibaatadu saameysey. Dhib malahan, maxaad u magdhabaynaysaa lacag badan?

III Kala duwanaanshaha xayawaanka badda

Xaalado la mid ah ayaa weli ka dhacaya adduunka oo dhan. Sannadkii 2014-kii, mayd dolphin ah oo 12 bilood jiray ayaa laga helay xeebta Turkiga. Dolphin-kan waxa uu leeyahay laba madax oo indhuhu si buuxda uma kobcin. Sannadkii 2011, kalluumaysatada Jasiiradaha Florida waxay qabteen laba madax oo dibi shark ah, oo la mid ah saddexda shark ee madax ka ah filimada khayaaliga ah ee sayniska. Intaa ka dib, cilmi-badhayaasha bayoolajiga badda ee Jaamacadda Michigan ayaa kala gooyay shark waxayna caddeeyeen in uu yahay shark dhab ah. Marka la eego in labada libaax ee madaxyada leh iyo labada dolphins madax ay wadaagaan jir caadi ah oo leh laba madax oo caadi ah, saynisyahannadu waxay dafireen suurtagalnimada in isbeddelkan uu ka yimid mataano isku dheggan.

Bishii Nofembar 2016, markab sidday 5000 oo tan oo ah borotiinka whey borotiinka injineernimada (ujeedooyinka jirdhiska) ayaa la kulmay dabaylo xoog leh oo ka dhacay Atlantic wuxuuna lumay inta badan alaabtiisii. Dhawr bilood ka dib, kalluumaysato reer Yurub ahi waxay xeebaha galbeed ee Faransiiska ku qabteen kalluun doorsoon, kuwaas oo leh korriin muruq oo xooggan, gaar ahaan muruqyada daanka oo aad u xooggan. Kalluumeysatada qaar ayaa sidoo kale ogaaday in cidiyaha waaweyn ee carsaanyada maxalliga ah ay sidoo kale ka xoog badan yihiin kana awood badan yihiin sidii hore. Saynis yahanadu waxay soo jeedinayaan in ay sababi karto luminta budada borotiinka, iyo mustaqbalka fog, waxay keeni kartaa kala duwanaansho nolosha badda ee Waqooyiga Atlantic iyo horumarinta addimada la midka ah aadanaha, iyo sidoo kale jir weyn oo awood badan.

In kasta oo dhacdooyinkani ay soo jiiteen baraha bulshada, haddana afhayeen u hadlay ururka badda ayaa shacabka u xaqiijiyey in aanay jirin wax laga werwero, afhayeenku waxa uu yidhi, “Saxaafadda deegaanku waxa ay si xaasidnimo leh u buunbuunisay warbixinnada ku saabsan noolaha badda ee aad u xooggan oo horumaray. Maalin kasta, badeecooyinka ayaa ku lumaya badda, laakiin noolaha biyaha ee u dhow ma saameeyaan. Saddex meelood laba meel adduunka waa badweynta, haddii ay wax wasakheeyaan qayb gaar ah, waxaa jira meelo badan oo xayawaanku u haajiraan. Waxaa intaa dheer, xitaa haddii kalluunka qaarkood ay khatar u keeni karaan aadanaha, maxay sidaas u sameeyaan? Annagu ma aannu samayn wax iyaga ka xun.

Miyaysan ku filnayn in aadanuhu deegaanka u wasakheeyaan danahooda gaarka ah si ay noolaha kale u dareemaan nacayb? Haddii ay jiri lahayd adduunkan Godzilla, miyay weli jiri lahayd sabab waxyeello loo geysto aadanaha? Ma garanayo in dadka hay’adahaas ka socdaa ay dhab ahaan doqon yihiin iyo in lacag lagu xannibay. Waxaan aaminsanahay in dhammaan kuwa leh damiirka iyo jacaylka ay ka soo horjeedaan wasakhowga Japan ee deegaanka iyo ku sii daynta biyaha wasakhda ah ee nukliyeerka ah ee Pacific. Sida asxaabta qaar ay sheegeen, haddii biyaha wasakhda ah ee nukliyeerka ay run ahaantii badbaado yihiin, uma baahnno hoggaamiyeyaasha Japan iyo Kuuriyada Koonfureed inay cabbaan (malaha kuma dhiiranayaan). Ilaa iyo inta loo isticmaalo in lagu waraabiyo beeraha khudradda ee Japan iyo South Korea, waa dib u isticmaalka dhabta ah ee biyaha wasakhda ah.